روستای ملوند در ۷۰کیلومتری شمال شهرستان طبس و۵۴ کیلومتری جنوب شرقی بخش دستگردان واقع شده است

این روستا از طرف شمال به جاده اصلی ارتباطی استانهای یزد اصفهان وشیراز به مشهد مقدس از جنوب به روستای خروسان علیا وارتفاعات چاه مسی وسرگدار از جنوب به کوههای کژدر وکوه سفید واز مشرق به ارتفاعات کوه کرند محدود می گردد .

روستای ملوند با وسعتی بالغ بر۹۰۰کیلومتر مربع دارای چشم انداز هاومناظر بسیار زیبای طبیعی همچون نگینی سر سبز در میان کوههای سر به فلک کشیده می درخشد .

 

 

آب وهوا

وجود ارتفاعات کوه سفید نقوا مغول دختر هر کاره گل سرخی اسیاب در مجاورت این روستا وارتفاعی بیش از ۱۲۵۴متر از سطح دریا سبب گردیده تا یکی از خوش آب وهواتر ین مناطق ییلاقی شهرستان طبس محسوب گرددزمستانها ی روستا برفگیر وسرتاسر فصل زمستان ارتفاعات تقریبا پوشیده از برف است میزان بارندگی در مقایسه با سایر مناطق شهرستان بسیار چشمگیر بوده وبه دلیل وجود کوهها همیشه بارندگی سالیانه در این روستا بیشتر از سایر مناطق شهرستان می باشد بزرگترین رودخانه فصلی شهرستان با وسیعترین حوضه آبریز در این روستا جاری می باشد.بر روی این رودخانه یک سد بتونی در شرق روستا ویک سد خاکی در غرب روستا بسته شده است که نقش بسیار مهمی را در مشروب ساختن مزارع کشاورز ی وعمران وآبادانی روستا ایفا می نماید به دلیل شرایط موجوداز خوش اب وهواترین مناطق ییلاقی شهرستان محسوب می گرددوهمیشه خصوصا در فصل بهار وتابستان پذیرای تعدادزیادی از ساکنین شهرستان طبس وبخش دستگردان وشهرستان بشرویه وروستاهای مجاور وزایرین ومسافرین استانهای اصفهان یزد وشیراز می باشد

 

پیشینه تاریخی

روستای ملوند دارای سابقه تاریخی بسیار طولانی است وقدمت آن به عهد حکومت سلجوقیان بر می گردد وجود مستحکمترین دژ فرقه اسماعیلیه در ارتفاعات جنوبی این روستا ونامگذاری مناطق مختلف این روستا با نامهایی همچون مغول دختر. عرب گریز. نقوا . هرکاره. غرشماری. نشانه قدمت بسیار بالا ی حیات اجتماعی وسیاسی روستا می باشد .

آب قنات روستا در سال۶۳۷هجری قمری توسط فردی به نام آقای میرعبدالحق گورسرخی وقف امامزاده طبس گردید ومصرف ان غذای خدام می باشد این روستا همانند بقیه رقبات موقوفه آستان مبارک حضرت حسین بن موسی الکاظم توسط حکومت غاصب پهلوی در زمان اصلاحات ارضی به تعداد۱۸نفر کشاورز واگذار وسند به نام انها صادر گردید که پس از استقرارنظام مقدس جمهوری اسلامی واحترام واهتمام به قانون وقف اسناد فوق به درخواست آستان مبارک باطل وسند مالکیت شش دانگ به نام آستانه مبارکه به تولیت آستان قدس رضوی صادر واخذ گردیده است .

 

وجه تسمیه :

در مورد وجه تسمیه نظرات متنوع وگوناگونی وجود دارد

ملوند:تلفظ با فتحه که بیشتر مرسوم است مل به معنای نوعی خاک رس است (وند )هم پسوند است آثار وشواهد ی که در گوشه وکنا راین روستا نظیر گودالهای با غ رز یخدان و… وجود دارد حاکی ازاین است که زمانی محل برداشت خاک مل بوده وبه دلیل فراوانی خاک مل در بعضی از نقاط این روستا ملوند نام گرفته است .

بعضی نیز معتقدند که کلمه ملوند از ملون به معنای رنگارنگ گرفته شده است وبه دلیل اینکه در این روستا گل وگیاه فراوان می روید ملوند نام گرفته است .

ملوند:تلفظ با ضمه یزدیهابه گردن مل وبه گردنبند ملوندمی گویند ارتفاعات گل سرخی آسیاب مغول دختر نقوا وآویشینی دور تا دور روستا را به صورت یک گردنبند فراگرفته واین حلقه کوهستانی چشم اندازی بسیار طبیعی به روستا می دهد.واحتمالا کلمه ملوند به معنا ی گردنبند باشد وبا توجه به اینکه روستای ده محمدکه در مجاورت این روستا قرار دارد و از موقوفات تاریخی یزد می باشد ودر گذشته دور ساکنین ان یزدی بودند این وجه تسمیه نیز بعید به نظر نمی رسد .

 

کشاورزی

شرایط آب وهوایی ووضعیت آب وخاک بسیار مساعد این روستا سبب تنوع رویش انواع گوناگون محصولات باغی وزراعی شده است کل زمینهای زراعی این روستا ۱۶۵هکتار می باشد مهمترین محصولات این روستا شامل زعفران لوبیا عدس ماش پنبه کنجد ارزن گوجه فرنگی بادمجان گندم وجو است محصولات باغی شامل:انار گردو زرد آ لو انگور بادام توت وشاه توت است

بیشتر این محصولات علاوه بر مصرف داخلی در خارج از روستا نیز به فروش می رسد بیشترین میزان تولید زعفران در شهرستان در این روستابه دست می ایدوبیشتر جنبه صادراتی دارد .کیفیت لوبیای قرمز تولید شده دراین روستا از نظر پخت ومزه در مقایسه با سایر ارقام خود در کشور بی نظیر بوده وبیشتر به عنوان سوغات روستا مورد استفاده قرار می گیرد

آب کشاورزی روستا از یک رشته قنات وسد خاکی که از نزولات آسمانی تغذیه می گردد تامین می شود

 

گیاهان دارویی

این روستا از نظر گیاهان دارویی بسیار غنی بوده وانواع مختلف آن نظیر زیره سیاه آویشن کلپوره آنغوزه کندل بادنجووه تدری کاکوتی گل استقدوس گل مادروک و..در مراتع این روستامی روید ویکی از منابع اصلی امرار معاش اهالی روستا بهره برداری از گیاهان دارویی خصوصا آنقوزه وکندل اویشن است بطور متوسط حدود ۳۰الی ۳۵خانوار از اهالی روستا به آنقوزه چینی مشغولندوبه طور متوسط بین ۳۰۰۰تا۴۰۰۰کیلوگرم شیره وکشته انقوزه تولید می نمایند که تمام محصول تولید شده به خارج از کشور صادر می شود

 

جاذبه های توریستی

قلعه تاریخی اسماعیلیان

در دامنه کوههای جنوب شرقی این روستاموسوم به کوههای تنگل قلعه غار ودژ تاریخی ومرکز آموزش فدائیان مطلق فرقه باطنیه قرار داردو شیرزاد قهستانی از فرماندهان ارشد حسن صباح فرماندهی این دژ را بر عهده داشته است . ساخت وسازهایی که درون دژقرار دارد بنابه مطالب موجود درکتاب خداوند الموت به قرن ششم هجری در عهد حکومت سلجوقیان بر می گردد.سبک بنای قلعه نشان می دهدکه در یکی از دوره های بسیار گذشته دور بنا گردیده آثار وشواهد دوره غارنشینی نیز در این غار کاملا مشهود است . شایددر دوره ای که هنوز اسلام به خرا سان نیامده بود .

دهانه این غار در ضلع غربی در ارتفاع حدود ۳۰۰متری دامنه کوه تعبیه شده است این غاردرامتدادغربی شرقی کشیده وتافاصله۵۰متری قابل پیشروی است وادامه پیشروی به دلیل ریزش سقف در اثر زلزله غیرممکن گردیده است در دهانه غار دوحوض به عمق حدود۱٫۵مترو قطر ۲متر در ضلع شمالی وجنوبی وجوددارد همچنین در امتداد ضلع شمالی وجنوبی غار اتاقکهایی از ساروج واهک ساخته که احتمالاجهت ذخیره آذوقه ویا انبار از ان استفاده می شده است راهروغار به وسیله دو دیواریک متری که در امتداد ضلع شمالی وجنوبی کشیده شده است ازسا خت وسازهای دوضلع مذکور کاملاجداشده است آثار وشواهد موجود در غار حاکی از این است که غار در ادامه به سه شاخه یکی در امتداد جنوب ودیگری در امتداد جنوب غربی ومغرب تقسیم شده است که به دلیل ریزش سقف امکان پیشروی در حال حاضر درآن وجود ندارد .

درست در نقطه مقابل دهانه ورودی دژ در بالای کوه چاه زغالی وجود دارد که از قدیم الایام به نام چاه( خدا کن) مرسوم می باشد که بنا به گفته افرادسالخورده این چاه به طور طبیعی وجود داشته ویکی از اهالی آن را کمر بند نموده وجهت سوختن زغال از ان استفاده می نموده است به احتمال قوی چاه مذکور نیز می بایست یکی از مدخل های ورودی دژباشد

افراد قلعه همگی از فدائیان مطلق فرقه اسماعیلیه بودند ود رطول مدتی که شخص در قلعه حضور داشت به گونه ای اوراتعلیم می دادند که می بایست خودرا از سلطه مادی ومعنوی قوم عرب آزاد کند به عقیده حسن صباح رهبر رهبر فرقه اسماعیله اقوام ایرانی از بزرگترین اقوام جهان به شمار می آمدند وسلطه عرب سبب شده بود که این اقوام دچار انحطاط شوند وعرب با قوانین ورسوم خود مانع از این می شد که این اقوام خود را از حضیض ذلت نجات بدهد وراه رستگاری برای آنهااین بود که خودشان رااز این سلطه مادی ومعنوی آزادنمایند ودراین قلعه افراد برای این منظور آموزش داده می شدند نحوه تعلیمات اینچنین بود که هفته ای سه روز صرف تمرین وورزش جنگی می شد وسه روز دیگر را صرف فراگرفتن علم وتقویت ایمان خود می کردندویک روز هفته تعطیل بودند که باید به امور خصوصی خود رسیدگی می کردند

متاسفانه این اثر تاریخی بسیار ارزشمند وبی نظیر مورد بی مهری مسولین میراث فرهنگی قرار گرفته وتوجه چندانی به ان ننموده اند همه ساله تعداد زیادی از گردشگران داخلی وخارجی که جهت بازدید از این اثر تاریخی به روستا مراجعه می نمایند که به دلیل عدم وجود امکانات نظیر جاده ارتباطی مناسب ودسترسی به غار به دلیل قرار گرفتن دردامنه کوه ونبود راهرو مناسب وامن بقارا به لقایش می بخشند و از فاصله ۳۰۰متری تنها به مدخل ورودی نظاره می کنندودرارزوی دیدن درون غارودژدر حسرت می مانندوبا ناامیدی روستا را ترک می نمایند

 

درخت نظر یافته وکهنسال قدیمی درشت بنه

این در خت که در شمال غربی روستا در میان مزارع کشاورزی قرار داردبه اعتقاد بعضی از افراد سالخورده در ختی نظر یافته است که نباید به این درخت صدمه وارد کرد ویا شاخه انرا شکست آنها معتقدنددرزیر این درخت گنجی عظیم نهفته است واجداد ونیکان گفته اند که گنج سحر است وروی پوست گاو نوشته شده است فردی از هندوستان می تواند باخواندن قران سحر ان را باز نماید.در گذشته نه چندان دورنیز پس از برداشتن نخل در روز دهم محرم عزاداران به دور درخت حلقه وبه عزاداری می کردند

 

سد سنگی وسدخاکی

برروی رودخانه فصلی این روستا که بزرگترین رودخانه شهرستان می باشد ودر امتداد شرق به غرب د رجریان می باشد یک سدبتونی در شر ق روستا به ارتفاع ۴۰وعرض ۴متربسته شده که ضمن ایجاد یک آبشار بسیار زیبا نقش بسیار مهمی را در افزایش میزان ابدهی قنات ایفامی نماید بعد از سر ریز شدن این سددر ادامه جریان اب به سد خاکی که در غرب روستا به طول ۹۰۰وارتفاع ۳۰وعرض۱۲متر وبا گنجایشی بالغ بر ۴۰۰۰۰۰۰مترمکعب اب احداث شده است وارد می شود. از ذخیره آب موجود در سد جهت مشروب ساختن زمینهای کشاورزی پایین سد استفاده می شود

در ایام بها ر وبه هنگام جاری شدن سیل تعداد زیادی از مردمان روستاهای مجاور وبخش دستگردان وشهرستان طبس جهت تماشا واستفاده از چشم اندازهای ز یبای طبیعی از این روستا دیدن می کنند

 

چشم انداز زیبای کوهستان

کوههای سربه فلک کشیده نقوامغول دختر هرکاره گل سرخی آسیاب به صورت حلقه وار سرتاسر روستا را فرا گرفته وچشم انداز ی بسیارزیباو طبیعی را برای روستا به وجود اورده است .

قله قل قل لشعنوک که همچون نگینی سفید رنگ از میان زمینهای کشاورزی سر براورده دارای دو سرسره طبیبعی کوهستان می باشد که تفرج گاه کودکان ونوجوانان است وعلاوه بر این همیشه دوستداران طبیعت در فصول مختلف سال به این قله پناه می اورند ولحظاتی را با طبیعت خوش می گذرانند

کوه اسیاب که در ضلع جنوب غربی روستا قرار گرفته کلکسیونی عظیم از فسیل های مختلف ابزیان می باشد که در سرتاسر این کوه خصوصا در دماغه شمال شرقی به طرز بسیار جالبی برروی کوه نقش بسته اند در ایام مختلف سال همیشه تعدادی زیادی از دانشجویان ودانش آموزان ضمن بهره مندی ولذت از طبیعت زیبا از این کلکسیون عظیم فسیل بازدید می کنند

پوشش گیاهی درختی بالغ این روستا بادام کوهی (بادمشک )می باشد در ایام بهارخصوصا در ایام نوروز که فصل شکفتن شکوفه های این در خت است بوی خوش شکوفه ها ی این درخت طراوت وشادابی خاصی را به دشت ودامن این روستا می بخشد وشور وشوق دوستداران طبیعت را دوچندان می کند تا به هر طریق ممکن در فصل شکفتن به دامن طبیعت پای بگذرند ودر هوای مطبوع ودر کنار چشمه سارهاوسایر گلها وگیاهان لحظاتی را خوش باشند .

 

قرار گرفتن در مجاورت جاده اصلی استانهای اصفهان یزد وشیراز

همه ساله تعداد زیادی از زائرین ومسافرین عزیزی که به عشق حضرت ثامن الحج از استانهای اصفهان یزد وشیراز رهسپار مشهد مقدس هستند پس از پشت سرگذاشتن کویر لوت جهت رفع خستگی ولذت از وجود آب وهوای خنک لحظاتی رادر این روستا توقف می نمایند

 

منبع : دانشنامه طبس گلشن