کریت (koret) نام روستایی است در ۱۸ کیلومتری طبس امروزی و در مسیر طبس به دیهوک قرار دارد. در متون تاریخی و جغرافیایی به نامهای کرین و کری آمده است. این روستا از قدیمی ترین روستاهای طبس می باشد.در بعضی از تواریخ از طبس به نام طبسین یاد شده است که به گفته ی بسیاری از مورخین و محققین منظور از طبسین یکی شهر طبس و دیگری روستای کریت بوده است.قدمت این روستا به بیش از هزار سال می رسد و تا قبل از زلزله ویرانگر ۵۷ دارای آثار تاریخی ارزشمندی بوده است.

سفر نامه‌های کهن و منابع و متون تاریخی نشان می‌دهد که طبس امروزی بازمانده شهری تاریخی است که قرنها پیش طبسین نامیده می‌شد که یکی از این ۲ طبس،‌ روستای آباد ، پر رونق و سرسبز کریت است . چنان که د رکتاب حدود العالم که در قرن چهام نوشته شده، ترشیز، گناباد، تون و کری ( کریت ) شهرکهایی اند از حدود قهستان و نیشابور با کشت و بذر بسیار .” ( حدود العالم من المشرق الی المغرب با مقدمه بار تولد کابل ، ۱۳۴۲، ص۳۸۷ ). این روستا که قبلاً کوچکتراز طبس بوده همراه با طبس خرما، طبسین را تشکیل می داده اند .

کریت در قدیم بعنوان شهری مهم نام برده میشود و همسنگ طبس بوده بصورتیکه اطلاق لفظ طبسین برای ( طبس و کریت ) بوده است.مزاری مشهوربه مزار میر عمرو در ده کریت قرار دارد که اهالی آنرا از فرماندهان سپاه اسلام میدانند که میتوان احتمال داد مزار مالک بن عمرو و مالک ذئب از سرداران سپاه اسلام و تعقیب کنندگان یزدگرد باشند.این قبر در زیر آوار زلزله ۱۳۵۷ مدفون است. در نزدیکی این مدفن درخت گزی نیز وجود دارد.پس از زلزله شهریور ۱۳۵۷ خانه های جدید روستا را در بالا دست ده ساخته اند و خرابه های کریت تقریباً دست نخورده باقی مانده است.
قدمت کریت به قدمت تاریخ طبس است اما متاسفانه نه از طبس قدیم آثاری بر جای ماندو نه از کریت قدیم . یک تفاوت هست که روستای کریت را پس از زلزله ۵۷ در بالا دست روستا ساختند وخرابه های روستا همچنان باقی است و به ثبت آثار ملی رسیده است

۱ – آب انبار های کریت
– دو آب انبار هنوز در روستای کریت پابر جاست اگر چه از آب آنها استفاده نمی شود اما هنوز در میان خرابه های روستا خود نمایی می کند یکی در بالادست روستا در شمال شرق و دیگری در میانه روستا که دومی قدمت بیشتری دارد و از نظر ساخت نیز با آب انبارهای دیگر متفاوت است گنبد آب انبار مخروطی شکل و بلند تر از سایر آب انبار هاست نور گیر آب انبار (یا به اصطلاح مردم کال)بر خلاف آب انبارهای دیگر که معمولا دایره شکل است نور گیر این آب انبار هشت ضلعی است . به علت قرار گرفتن در منطقه خاص دارای دو شیر برداشت است که در اصطلاح محلی – دو دهانه است- یک پله در مشرق ودیگری در غرب مخزن که آب انباری باچنین خصوصیتی در شهر طبس نیست .

۲- حمام روستا
قریب به اتفاق تمام حمام های شهر طبس خراب شده و اگر آثاری از آنها بر جای بوده در هنگام خاک برداری خراب شده است اما حمام روستای کریت حدود ۷۰ تا ۸۰ در صد سالم است و می تواند یکی از جاذبه های گردشگری منطقه باشد .

۳- مسجد قدیمی کریت
قدمت مسجد کریت به اولین قرون اسلامی می رسد و شاید بتوان گفت که این مسجد از دهه پنجم قرن نخستین اسلام وجود داشته است . مسجد مقابل قبرستان قدیمی کریت واقع شده و زیرزمین مسجد تقریبا سالم مانده است – خرابه های مسجد متأسفانه هنوز خاک برداری نشده است که می طلبد سازمان میراث فرهنگی نسبت به خاک برداری این مسجد قدیمی اقدام نماید .

۴- کاه شور
در ابتدای روستا وقبل ازمسجد یک بنای قدیمی وتقریباً سالم بر جای مانده بنایی که محلی ها به آن کاه شور می گفتند .خانه ای حدود بیست متر مربع که آب روستا از وسط آن عبور می کرده و در دو طرف نهر آب سکوهایی ساخته اند و دامداران کاه و آذوقه گاو و گوسفندان خود را در آب می ریختند تا خاک آن گرفته شود وسپس با چهار شاخ یا وسیله دیگری آن را از آب گرفته و روی سکوها می ریختند تا آب آن گرفته شود و سپس به خوراک دامها می رساندند . این سازه تقریباً منحصر به فرد است و در جایی دیگر مانند آن دیدیه نشده است.خرابه های کریت دست نخورده و بعضی خانه ها تا ۲۰ درصد سالم است که می تواند نمونه ای از خانه های قدیم طبس باشد .

۵- قبر های اسپردنی(سپردنی)
در کنار خرابه های کریت قبرستان قدیمی در مقابل مسجد روستا واقع شده است.چیزی که این قبرستان را از سایر قبرستان ها متمایز می کند،وجود قبرهای اسپردنی(سپردنی) می باشد.در قدیم الایام عمده مسافرت مردم همراه با کاروانها و به وسیله ی اسب یا الاغ و یا شتر بود و شاید هم با پای پیاده مسافرت می کردند. بنابراین مسافرت و حمل و نقل بار،کاری مشکل،زمان بر و طاقت فرسا بود.با وجود این محدودیت ها و مشکلات بعضی افراد وصیت می کردند که پس از مرگ،جسد آنها را در شهرهای مقدس مانند مشهد،نجف،کربلا و … در جوار امامان معصوم دفن نمایند.حمل و نقل جسد بسیار مشکل بود و با توجه به گرمی هوا جنازه ها سریع متعفن می شدند و امکان حمل آنها نبود.به همین منظور آنها را در قبرهایی خاص که به گور اسپردنی(سپردنی) مشهور بود، می سپردند تا پس از متلاشی شدن جسد، تا زمانی که استخوانی بیش نبود،َاستخوانها را در کیسه ای قرار داده و به طرف مقصد مورد نظر حمل می کردند و به خاک می سپردند.بر خلاف سایر گورها که در زمین حفر می شدند این گور ها در سطح زمین قرار داشت.بطوریکه مرده را در سطح زمین می گذاردند و اطاقکی به اندازه ی جسد با خشت و گل یا آجر، بر روی جسد می ساختند و از یک یا چند سال که اسباب سفر مهیا می شد قبر را خراب کرده و مرده را حمل می کردند.
به چند دلیل این مرده ها در زمین دفن نمی شدند.اول اینکه چون جنازه در سطح زمین بود،بیشتر در معرض هوا بود و زودتر متلاشی می شد.دوم اینکه اگر مرده را در زمین دفن می کردند امکان گم شدن آن وجود داشت.و سوم اینکه تخریب گورها در سطح زمین راحت تر بود.به همین خاطر این قبر ها را در سطح زمین می ساختند.امروزه در قبرستان کریت تعداد زیادی از این قبرها بر جای مانده است.این جسد ها چرا به مقصد اصلی خود منتقل نشده اند؟معلوم نیست.شاید وارثان مرده ها نیز فوت کرده اند یا بازماندگان به لحاظ مالی توانایی حمل جسد را نداشته اند.آنچه مهم است حفظ و نگهداری این آثار است که گویای فرهنگ مذهبی مردم این دیار می باشد.و شاید وجود چنین آثاری در کشور منحصر به فرد یا انگشت شمار باشد.